متن مصاحبه گیلان مصور با دکتر فرزاد بختیاری درخصوص «الفبا و دستور خط تالشی و تاتی»

دکتر محرم رضایتی کیشه‌خالهخوشامد می‌گویم خدمت عزیزان و حضار گرامی و تشکر می‌کنم از عوامل اجرایی پژوهشکدة گیلانشناسی و دست‌اندرکاران این ویژه‌برنامه، بویژه جناب دکتر رنجبر و دکتر شایسته که برگزاری این برنامه را تدارک دیدند. دوست داشتم که جلسه به صورت میزگرد و در قالب پرسش و پاسخ برگزار می‌شد، ولی گویا برنامه‌ریزی به صورتی است که مطالبی را خدمت شما عرض بکنم. با این حال اگر زمان اجازه دهد، می‌توانم پاسخگوی برخی پرسش‌های احتمالی شما هم باشم. بحث ما زبان مادری است. قبل از ورود به زبان مادری، ابتدا شِمایی کلی از قلمرو جغرافیای زبان‌های ایرانی را مطرح می‌کنم که به مراتب گسترده‌تر از آن چیزی است که در جغرافیای سیاسی ایرانِ امروز تداول دارند. شرقی‌ترینش زبان‌ سریکالی است در ترکستان چین، غربی‌ترینش زبان زازا یا دیملی است در شرق آناتولی (ترکیه). شمالی‌ترینش زبان آسی است در قفقاز، در منطقه‌ای میان روسیه و گرجستان و جنوبی‌ترینش هم زبان کمزاری است در شبه‌جزیرة مسندم عمان. در این حوزة وسیع زبان‌های ایرانی رواج دارند. شمار این زبان‌ها بسیار زیاد است. بطوری‌که با گونه‌ها و گویش‌های مختلفش از صدها زبان تجاوز می‌کند. در بین این زبان‌ها، زبان فارسی که در اصل لهجه‌ای از فارسی میانه (پهلوی) بوده و از نظر تاریخی به فارسی باستان می‌رسد، این بخت و اقبال را پیدا کرد که در قرون اولیة اسلامی به‌تدریج به عنوان زبان رسمی و ملی ایرانیان قرار بگیرد. البته با چند گونة مختلف: یکی گونة ایرانی، دوم گونة تاجیکی و سوم گونة افغانی. اغلب گونه‌های زبانی که در این گسترة بسیار وسیع رایج‌اند، از نظر زبانشناسی زبان‌اند، اما با ملاحظات سیاسی و اجتماعی خاص که بیشتر از طرف جامعه‌شناسان و سیاستمداران مطرح است، با نام مجعول , ...ادامه مطلب

 دکتر محرم رضایتی کیشه‌خالهیادآوری: «این مقاله در مورخة 1399/10/02 در پنجمین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال) در تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به صورت سخنرانی ارایه گردید».  مطالعات علمی در حوزة زبان تالشی سابقة چندانی ندارد. از نظر تاریخی نخستین اطلاعات مربوط به زبان تالشی به سال 1842م برمی‌گردد. در این سال خودزکو، ایران‌شناس روسی‌تبار اهل لیتوانی کتاب مشهور خودش را با عنوان ««ترانه‌های محبوب ساکنان کرانه‌های دریای خزر» در لندن منتشر کرد و در بخشی از آن به زبان تالشی پرداخت. در این کتاب 15دوبیتی و 80 واژة تالشی مورد بحث و تحلیل زبانی قرار گرفته است. هرچند بخش تالشی این کتاب اهمیت چندانی ندارد، اما شالودة پژوهش‌های مرتبط با زبان تالشی درحقیقت با این اثر آغاز شده است. ترجمة فارسی گزیده‌ای از این کتاب با عنوان «ترانه‌های محلی ساکنان کرانه‌های دریای خزر» مشتمل بر ترانه‌های گیلکی، تالشی و مازندرانی و تحلیل زبانی آنها به همت شادروان جعفر خمامی‌زاده در سال 1381 ازسوی انتشارات سروش منتشر شد. ایران‌شناسان بویژه مستشرقان روسی، بعدها تحقیقات مربوط به زبان تالشی را ادامه و گسترش دادند.    اما در ایران سابقة تحقیقات زبان تالشی به سال 1363 می‌رسد. در این سال علی عبدلی کتاب «فرهنگ تاتی ـ تالشی» خود را در انزلی منتشر کرد. این کتاب هرچند از نظر علمی و مطالعات زبانشناسی مثل کتاب خودزکو اهمیت چندانی ندارد، اما طلیعه و سرآغاز مطالعات زبان تالشی در ایران محسوب می‌شود.   خوشبختانه در اواخر دهة 60 و اوایل دهة 70، پژوهش‌های زبان تالشی وارد مراکز علمی و دانشگاه‌های ایران شد و مطالعات آن به صورت علمی رونق گرفت و در قالب پایان‌نام, ...ادامه مطلب

گفتگو با دکتر محرم رضایتی کیشه خاله گفتگو از: شهرام آزموده (سردبیر ماهنامة تالش) مسألة زبان معیار که در این گفتگو به صورت «زبان واحد ادبی» مطرح شده است و ضرورت طرح آن برای گویش‌های ایرانی ازجمله زبان , ...ادامه مطلب

عبدالكريم اصولي تالش در این مقاله سعی شده است خویشاوندی زبان تالشی در برخی جهات با بعضی از زبان‌های اروپایی، به ویژه زبان انگلیسی بر اساس نظریات زبان‌شناسی بررسی شود. زبان تالشی طبق نظریة زبان‌شناسان بزرگ جهان از شاخه‌های زبان‌های هند و اروپایی است و از نظر تاریخی، خویشاوندی و حتی منشأ مشترک با زبان, ...ادامه مطلب

کتاب زبان تالشی نوشتة دکتر محرم رضایتی کیشه‌خاله از متاخرترین تحقیقاتی است که در مورد این زبان انجام گرفته است. این کتاب به همت سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان، حوزة هنری گیلان و انتشارات ایلیا در مجموعة دانشنامة فرهنگ و تمدن گیلان منتشر گردیده است.  کتاب زبان تالشی مشتمل بر پیشگفتار، سه فصل جداگا, ...ادامه مطلب

دکتر محرم رضایتی کیشه‌خاله به نام خـــدای جهان‌آفرینحـکیم سـخن در زبان‌آفرین محضر استادان، محققان، زبان‌شناسان، ادیبان، دانشجویان، علاقـه‌مندان بـه گویش‌هاي ایرانی و همـۀ حضـار و میهمانان گرامی که از راه‌هاي دور و نزدیک، از خارج و داخل کشور به این مجمع بزرگ علمی تشریف آوردند سلام عرض می‌کنم و خیر مق, ...ادامه مطلب

لطفاً به عنوان پرسش نخست خودتان را برای خوانندگان ماهنامة تالش معرفی کنید. سخنم را با یاد و نام خدا آغاز می‌کنم. خدایی هستی‌بخش، خدای مهربانی‌ها، خدای حکیم و دانا که به ما نعمت وجود بخشید. جان در کالبد ما دمید، زبان در کام ما نهاد، درِ روزی به سوی ما گشود، کسوت سلامت بر تنمان پوشاند، تاریکی جهل از خ, ...ادامه مطلب